سِن ها

• این حشره به دو صورت ایجاد خسارت می‌‌کند. خسارت نوع اول به زخم پوست مشهور است و توسط حشرات بالغ ایجاد می‌‌شود. دانه‌‌ها در طول دوران شکوفه دهی یا کمی پس از آن سیاه شده و می‌ریزند.
• اگر میوه‌‌ها در طول رشد آسیب ببینند، بافت آسیب دیده، قهوه‌‌ای و مرده شده و بخش بیرونی فرورفته و آبسوخته خواهد شد که به آن “داغو” می گویند. زخم‌‌های داخلی علامت سفید توری در پوست ایجاد می‌‌کنند که در این حالت فرورفتگی دیده نخواهد شد.

• بعد از سفت شدن پوست میوه ممکن است حشره خسارت نوع دوم را ایجاد کند. این خسارت که به آن “نکروز مغز” نیز گفته می‌‌شود، از بیرون، علائم قابل مشاهده ندارد. تنها ممکن است لکه‌‌ها یا قطرات کوچک قهوه‌‌ای روی پوست دیده شود.
• مغز دانه ممکن است سیاه شده و حالت بدشکل و فرورفته پیدا کند. گاهی این خسارت همراه با بو و مزه نامطبوع پسته خواهد بود. اگر این خسارت همزمان با رطوبت بالا در منطقه رخ دهد، قارچ‌‌ها نیز به گیاه حمله کرده و آبکی شدن میوه را ایجاد می‌‌کنند. بنابراین نباید این علائم را با کمبود کلسیم اشتباه گرفت، چرا که در کمبود کلسیم دانه ها از نوک شروع به سیاه شدن می کنند. در مواردی تغذیه سن باعث انتقال قارچ به میوه و بروز بیماری استیگماتومیکوز یا ماسو می شود.

• عارضه توسط انواعی از سن ها ایجاد می‌‌شود که مهم‌ترین آنها سن سبز (.Brachynema spp)، قرمز (Lygaeus panderus) و پابرگی (Apodiphus amygdali) می باشند. آنها زمستان را به‌صورت بالغ در مناطق انبوه به ویژه در انبار، اتاق تلمبه،زیر پوست برخی درختان مانند مرکبات و نخل می‌‌گذرانند.
• این حشرات از نظر ظاهری باهم متفاوتند ولی معمولاً سر نوک تیز بوده و پای عقبی دارای یک بخش وسیع برگ مانند می‌‌باشد. سن سبز با یک یا دو لکه زرد روی پشت قابل تشخیص است. گونه قرمز نیز با داشتن یک سپر مثلثی نوک تیز رو به سر حشره از سایرین متمایز می‌‌شود و سن پابرگی دارای نوار سفید و باریکی در پشت خود می‌‌باشد.

• در اوایل بهار، حشرات بالغ از پناهگاه‌‌های خود خارج شده و به دنبال منبع غذا می‌‌گردند. افراد بالغ به‌طور کلی بذرخوار می‌‌باشند. اما گاهی در باغ‌‌های میوه به‌طور مستقیم از میوه‌‌های در حال رشد تغذیه می‌‌کنند. پس از مدتی تغذیه، ماده‌‌ها تخم‌‌های خود را روی برگ‌‌ها، شاخه‌‌های نازک و میوه‌‌ها می‌‌گذارند.

• لازم به ذکر است حشرات کوچکی نیز به نام سِنَک (.Campylomma spp) وجود دارند که قبل از سفت شدن پوست استخوانی از پسته تغذیه می کنند و باعث سیاه شدن میوه ها می شوند که به آن داغوی پسته می گویند. رنگ آنها معمولاً سبز می باشد و جمعیت آنها پس از سمپاشی بهاره کاهش می یابند.

• بهترین راه پیشگیری، کنترل جمعیت از طریق وجین علف‌‌های خودرو در داخل باغ و عدم وجین علف ها در خارج از باغ می باشد. این کار باعث هجوم جمعیت زمستان‌گذران به خارج می شود که می توان آنها را با پاشش روغن یا سموم دیگر از بین برد. البته زمان وجین نیز مهم می‌‌باشد. در صورتی که علف‌‌های خودروی میزبان این حشره در زمان حمله آن به پسته وجود نداشته باشند، جمعیت هجوم آورنده به پسته بیشتر و خسارت نیز شدیدتر خواهد بود. بنابراین حفظ علف ها در خارج از باغ می تواند باعث کاهش جمعیت خسارت زا شود.

روش های غیرشیمیایی:
• معمولاً گونه‌‌های سن سبز در اطراف نور جمع می شوند و از طریق تله نوری می توان جمعیت آنها را کنترل کرد.
• گونه‌‌هایی از زنبورهای پارازیتوئید می‌‌توانند تخم حشره را مورد حمله قرار دهند. لازم به ذکر است که سرمای شدید زمستان و یخ آب نیز با از بین بردن حشرات بالغ زمستان‌گذران می‌‌تواند به عنوان یک عامل کنترل در نظر گرفته شود.

• از روغن نیم (NEEM) یا عصاره درخت چریش که محصولی با اثر تماسی-گوارشی و بدون دوره کارنس می باشد برای جلوگیری از خسارت و دور کردن مگس سفید، شته ها، سن ها، شپشک‌ها و حشرات مضر استفاده نمایید. روغن نیم همچنین رشد قارچ ها و باکتری های مضر را نیز بدون تاثیر بر گیاه میزبان کاهش می دهد.

روش های شیمیایی:
• به‌طور کلی بهتر است مبارزه با سن ها خصوصاً سن قرمز در شب انجام شود. تمام انواع سموم برای کنترل این حشره توصیه نمی‌‌شوند. زیرا ممکن است حشرات مفید را نیز از بین ببرد. از جمله سمومی که نباید استفاده شوند می‌‌توان فن والریت و دلتامترین را نام برد.

• مصرف یکی از انواع زیست کش های زیر به‌صورت چرخشی می تواند موثر باشد که برای جلوگیری از ایجاد مقاومت، باید یکی از آنها را برای یک نسل از حشره استفاده کرد و برای نسل بعدی از مورد دیگری استفاده نمود:

• تیامتوکسام + لامبداسای‌هالوترین 24/7% (300 سی‌سی در هزار) برای پوره ها و حشره بالغ.
• فنیترون (1/5 لیتر در هزار) و دینوتفوران 20% (750 سی‌سی در هزار).
• هگزافلورومون 10% (نیم لیتر در هزار) + روغن امولسیون شونده (5 لیتر در هزار) یا اندوسولفان 4% (2 لیتر در هزار) برای مواردی کاربرد دارد که شیره خشک نیز هم زمان با این حشره در باغ دیده شود.

• روغن امولسیون شونده به تنهایی به میزان 20 لیتر در هزار، قابلیت استفاده برای مقابله با آنها را دارد.