فوزاریوم خوشه گندم (اسکب)

• این بیماری بیشتر در گندم دوروم بروز می کند و با دو نوع نشانه شناخته می شود:
پژمرده شدن (عدم رشد) بذر یا گیاهچه و پژمرده شدن (عدم رشد) قسمت گل دهنده گیاه در حال رشد.
• در حالت اول، ضایعات قهوه‌ای روشن، آب گز شده در پایه ساقه دیده می شود و جوانه های گیاه حالت پوست مرده پیدا می کنند.
• در مراحل بعدی رشد، تورم و پوسیدگی در ساقه مشاهده می شود. آب گز شدن و به رنگ سفید کاهی درآمدن سنبلچه‌ها، دو نشانه مشخص از پژمرده شدن قسمت زایشی گیاه است. همچنین دانه ظاهری خشن و چروک شده پیدا می کند. معمولاً عفونت از سنبلچه ای به سنبلچه دیگر پخش می شود تا تمام سنبله ها آلوده شوند.
• در برخی از مواقع، کاهش محصول تا 70٪ ارزیابی شده است.

• علائم این عارضه ناشی گونه های مختلف قارچ (.Fusarium spp) خصوصاً (F. graminearum) می باشد که در میزبان های جایگزین یا به‌صورت پنهان روی باقیمانده محصول و یا در مواد آلی خاک زندگی می کند.
• در شرایط مطلوب، شروع به تولید هاگ‌ (گَرد قارچی) می کنند که با جریان هوا در فواصل طولانی حمل می شوند. همچنین تصور می شود که گسترش آنها ممکن است توسط برخی از حشرات نیز انجام شود. حساسیت غلات به این قارچ در طول دوره گلدهی بسیار زیاد است.
• هنگامی که قارچ در بافت گیاه جوانه می زند، قادر به نفوذ مستقیم به بافت زیرین پوست گیاه از طریق منافذ طبیعی آن هستند. همانطور که در بافت های آوندی گیاه گسترش می یابند، آوندها را مسدود کرده و مانع رسیدن آب و مواد مغذی به سنبله ها می شوند و در نتیجه، سنبلچه ها سفید شده و دانه ها حالت چروکیده پیدا می کنند.
• طیف وسیعی از عوامل محیطی مانند شدّت نور، درجه حرارت، رطوبت، بارش و رطوبت برگ می توانند بر چرخه زندگی آنها تأثیر بگذارند. درجه حرارت بین 20 تا 35 درجه سانتی‌گراد و رطوبت طولانی مدّت برای آنها بسیار مطلوب است.

• از ارقام مقاوم و دارای گواهی سلامت استفاده نمایید. از جمله ارقام هیرمند، احسان، تیرگان، مروارید، معراج و پیشتاز.
• جهت اطمینان از تهویه مطلوب، از تراکم کاشت پیشنهادی موسسه تولید کننده بذر پیروی کنید.
• از مصرف بیش از حد محصولات تنظیم کننده رشد (هورمون ها) و کودهای نیتروژنی اجتناب نمایید.
• زمین کشت و اطراف آن را از علف های خودرو و میزبان های جایگزین پاک کنید.
• پس از برداشت، بقایای گیاه را از بین ببرید و آنها را در عمق زیاد دفن کنید.

• روش های غیرشیمیایی:
• تناوب کشت 3 ساله با گیاهان غیر میزبان را طراحی نمایید. به عنوان مثال:
– گندم- شبدر- سويا- گندم / گندم- جو- كلزا- گندم / گندم- كلزا- شبدر- گندم
– میزبان‌های اصلی شامل گندم، جودوسر و جو می باشند.

• تعداد زیادی از عوامل کنترل زیستی اعم از محصولات ارگانیک یا بیولوژیک برای کاهش اثرات این عارضه بکار می روند. محصولاتی حاوی باکتری(Pseudomonas fluorescens)، (Bacillus megatherium) و (Bacillus subtilis) برای کاهش شیوع بیماری و شدّت آن موثر هستند.
• قارچ های مفید مانند تریکودرما (Trichoderma) و (Clonostachys rosea) نیز با نتایج موفقیت آمیز برای کنترل این عارضه مورد استفاده قرار می گیرند.

• درمان با حرارت خشک در دمای 70 درجه سانتی‌گراد به مدّت 5 روز، یک روش مؤثر برای از بین بردن قارچ ها از روی بذور گندم و جو می باشد.

• روش های شیمیایی:
• از آنجا که استفاده از سموم شیمیایی باعث آلودگی زیست بوم و از بین رفتن موجودات مفید می شود، همیشه بعد از انجام اقدامات پیشگیرانه، رویکرد مبارزه تلفیقی با روش های غیر شیمیایی را در اولیت قرار دهید. در صورت استفاده از روش های شیمیایی، میزان حداقلی و استفاده از تجهیزات کالیبره اکیداً توصیه می شود.

• مصرف یکی از انواع سموم زیر به ترتیب اولویت در زمانی که اکثر بوته ها به مرحله گلدهی وارد می شوند، می تواند موثر باشد که باید به‌صورت چرخشی استفاده نمود:

• اسپیروکسامین + تبوکونازول + تریادینمول 46% (750 سی‌سی در هکتار).
• سایپروکونازول + کاربندازیم 42% (نیم لیتر در هکتار)، پرپیکونازول 25% (1 لیتر در هکتار).
• اپوکسی‌کونازول + تیوفنات‌متیل 49/7% (نیم لیتر در هکتار).
• پروپیکونازول 25% (1 لیتر در هکتار).