کمبود آهن

علائم کمبود آهن ابتدا در جوانترین برگ ها ظاهر می شود. این عارضه با کلروز (زرد شدن) سطح رویی برگ ها و سبز باقی ماندن رگبرگ ها مشخص می شود. در مراحل بعدی، اگر همچنان کمبود بر طرف نشود، کل برگ ها زرد شده و لکه های قهوه ای مرده روی سطح برگ ظاهر می شود. عنصر آهن برای انجام فتوسنتز و توسعه و نگهداری ریشه ها اهمیت زیادی دارد. بنابراين کمبود آهن به شدت باعث کاهش در وزن توده گیاهی، ضريب جذب نيتروژن و عملکرد محصول مي شود. همچنین کمبود آهن موجب جذب و انباشت بیشتر برخی از فلزات سنگین مانند کادمیم در گیاهان می شود.
کمبود آهن باعث جلوگیری از رشد ریشه نیز شده و جذب دیگر مواد غذایی دچار اختلال می شود. از آنجایی که آهن تحرک کمی در گیاه دارد، علائم کمبود آهن ابتدا در برگ‌های جوان‌تر ظاهر می‌شود.

کمبود آهن یک مشکل جدی در خاک های مناطق خشک مانند ایران و خاک هایی با زهکشی ضعیف می باشد. به نظر می رسد جذب آهن توسط گیاه به طور مستقیم با میزان کربنات کلسیم (CaCO3) خاک و pH در ارتباط باشد. خاک های آهکی و قلیایی با pH بالا (7/5 یا بالاتر) باعث می شوند که گیاهان در معرض کمبود آهن قرار گیرند. در کشور ما اغلب بیش بود بی‌کربنات (-HCO3) در خاک موجب کمبود آهن می شود. وجود این ماده باعث افزایش خاصیت بافری خاک شده و اجازه کاهش pH و جذب آهن را نمی دهد. دامنه مطلوب pH برای جذب آهن 6/2 تا 6/5 می باشد.

• در صورت امکان، از کاشت محصول های حساس در خاک های آهکی و قلیایی اجتناب نمایید.
• سیستم زهکشی خاک را بهبود ببخشید و از آبیاری بیش از حد اجتناب کنید.
• از آنجا که آهک باعث افزایش سطح pH خاک می شود، آن را مصرف نکنید و بجای آن از راه های جایگزین استفاده نمایید.

روش های غیرشیمیایی:

• مواد آلي در کود حیوانی یا کمپوست می‌توانند باعث افزایش آهن و سایر مواد غذایی خاک شوند. این مواد ساختمان خاك را بهبود بخشیده، ظرفیت نگهداری آب و مواد مغذی را افزایش می دهند و به عنوان مخزن مواد غذایی عمل می‌کنند. در دسترس بودن مواد غذایی می‌تواند به طور گسترده‌ای بسته به نوع مواد مورد استفاده و شرایط محیطی متفاوت باشد.
• مزارع و باغات کوچک می توانند بخشی از کمبود آهن را با مصرف کود عصاره جلبک و یا عصاره گیاه گزنه جبران کنند.
• استفاده از کودهای ورمی کمپوست به همراه پیت ماس.
• کاشت گل قاصد (قاصدک) در نزدیکی گیاه اصلی باعث در اختیار قرار دادن بخشی از آهن مورد نیاز گیاه به ریشه های درختان می شود.

روش های شیمیایی:

مصرف کودها باید بر مبنای میزان و نوع کمبود و بر اساس آزمایش خاک و برگ و آنالیز دقیق آن ها انجام پذیرد. مصرف بیش از اندازه و غیر ضروری کودها نه تنها باعث افزایش محصول نمی شود، بلکه موجب آلودگی و افزایش شوری و کلر خاک نیز خواهد شد.

– کودهای حاوی آهن را به صورت محلولپاشی یا مصرف خاکی می توان استفاده نمود. کودهای آهن برای مصرف خاکی یا همراه با آب آبیاری شامل موارد زیر می باشند:
• سولفات آهن پودری دارای 20 درصد آهن، سولفات آهن 3 ظرفیتی حاوی 30 درصد آهن می باشد. این کودها، در خاک هایی با pH نسبتاً بالا نیز قابل استفاده هستند. میزان متوسط مصرف برای مرکبات و گیاهان مشابه به طور متوسط 500 کیلوگرم در هکتار، برای باغات انگور 300 کیلوگرم در هکتار در 2 قسط در اول فصل و تابستان می باشد.
• کلات EDDHA با 6 درصد آهن قابل جذب به میزان 50 تا 150 گرم برای هر درخت می باشد (مخصوص خاکهایی با pH بالا).

– در باغاتی که جذب آهن در خاک کم است از محلولپاشی برگی به شکل زیر استفاده نمایید:
• کودهای سولفات آهن به میزان 5 کیلوگرم در 1000 لیتر آب (بجز اوایل رشد و زمان گلدهی) می توان استفاده کرد.
• کلات EDTA آهن به میزان 3 کیلو در 1000 لیتر آب.