کمبود نیتروژن

نیتروژن مهمترین عامل در پیش‌برد فتوسنتز می باشد. علائم ابتدا در برگ‌های پیرتر بروز کرده و به تدریج به سمت برگ‌های جوانتر حرکت می‌کند.
در موارد خفیف، برگ‌های بالغ قدیمی تر به رنگ سبز رنگ پریده تغییر پیدا می‌کنند. تغییر رنگ در برگ ها نیز از نوک شروع می شود. اگر بهبودی حاصل نشود، به طور یکنواخت رنگ پریدگی گسترده می شود.
با پیشرفت کمبود، برگها در نهایت تبدیل به سفید مایل به زرد (شامل رگ برگ‌ها) می شوند و تغییر شکل پیدا می‌کنند. برگ‌های جوان به رنگ سبز رنگ پریده شده و کمتر از معمول رشد می‌کنند.
مرگ زودرس و ریختن برگ‌ها ممکن است اتفاق بیفتد که منجر به کاهش قابل ملاحظه کمیت و کیفیت محصول می شود. بهبود سریع بعد از استفاده از نیتروژن بعد از چند روز آشکار می شود.

کمبود نیتروژن در خاک های شنی با محتوای کم مواد آلی و خاک هایی که به راحتی آبشویی می شود بروز می کند.
باران های مکرر، سیلاب یا آبیاری سنگین، نیتروژن خاک را از منظقه ریشه می‌شوید و می تواند منجر به کمبود آن شود (آبشویی).
دوره های تنش خشکی، جذب آب و نیترژن را محدود می سازد و منجر به نامتعادل شدن عرضه مواد مغذی می شود.
یکی از مواردی که باعث کمبود نیتروژن خاک می شود، بالا بودن نسبت کربن به نیتروژن (C/N) خاک می باشد. در صورتی که این نسبت بین 12 تا 20 باشد، نیتروژن برای گیاه قابل دسترس می باشد. در غیر این صورت کمبود را باید با استفاده از کود جبران کرد.
گندم نیتروژن را به صورت نیترات و آمونیوم جذب می کند. همچنین میزان اسیدی یا قلیاییت خاک (pH) نیز در جذب نیتروژن توسط گیاه نقش دارد. pH پایین یا بالای خاک هر دو بر جذب نیتروژن تاثیر منفی می گذارند. بهترین pH برای جذب مواد غذایی در خاک بین 6 تا 7 می باشد.
محلولپاشی ازت روی برگ ها قبل از خوشه رفتن تاثیری بر عکلکرد ندارد ولی محتوای پروتئین دانه را شدیداً افزایش می دهد.

• در صورت لزوم برای بدست آوردن محدوده pH خاک و انجام اقدامات مدیریتی، آن را به راحتی با دستگاه های ارزان اندازه گیری، برآورد نمایید.
• سیستم زهکشی زمین را بهبود ببخشید و از تجمع آب در یک محل جلوگیری نمایید.
• استفاده بیش از حد و یا عدم توازن کود ممکن است سبب شود گیاه به بعضی از مواد غذایی دسترسی نداشته باشند.
• به طور مرتب سطح مواد آلی را با کودهای حیوانی، اسید هیومیک و مواد زیستی مانند باکتری های مفید، تنظیم نمایید.
• کمبود مولیبدن خاک نیز باعث بروز علائم کمبود نیتروژن می شود.

روش های غیرشیمیایی:

• برخی از موجودات ذره بینی به صورت همزیست با ریشه گیاهانی مثل سویا، یونجه، شبدر، نخود، لوبیا و ماش باعث تثبیت و احیای نیتروژن در خاک می شوند که می توان با درک کاملی از فرآیند، از این روش برای تامین نیتروژن بیولوژیک بجای شیمیایی به راحتی و با صرف حداقل هزینه، بهره برد.
• کاه و کلش برخی از گیاهان مانند گندم، ذرت و سویا حاوی مقادیری نیتروژن است که می توان با اضافه کردن آنها به خاک، ضمن اصلاح C/N، نیتروژن را نیز تامین کرد. قبل از این کار باید مواد گیاهی خرد شده، سپس با استفاده از باکتری های تسریع کننده، عمل تجزیه آنها صورت پذیرد.
• سطح بالای مواد آلی در خاک مانند کود حیوانی و گیاهی، کمپوست و یا اسیدهیومیک می توانند ساختار خاک و ظرفیت خاک را برای حفظ آب و مواد غذایی بهبود بخشیده و مواد غذایی موجود در خاک را آزاد کنند.
• بر طبق برخی از یافته ها، عصاره طبیعی بعضی از گیاهان مانند گزنه حاوی مقادیر مناسبی نیتروژن می باشد.
• برخی از مواد آلی مانند خون ضد عفونی شده احشام نیز دارای نیتروژن قابل جذب برای گیاه می باشد. همچنین می توان به منظور جبران کمبود نیتروژن، کودهای محتوی اسید آمینه را مستقیما محلولپاشی کرد.

روش های شیمیایی:

مصرف کودها باید بر مبنای میزان و نوع کمبود و بر اساس آزمایش خاک و آنالیز دقیق آن انجام پذیرد. مصرف بیش از اندازه و غیر ضروری کودها نه تنها باعث افزایش محصول نمی شود، بلکه موجب آلودگی و افزایش شوری و کلر خاک و آب می شود.

– کودهای حاوی نیتروژن را به صورت محلولپاشی یا مصرف خاکی می توان استفاده نمود. کودهای نیتروژن برای مصرف خاکی یا همراه با آب آبیاری شامل موارد زیر می باشند:

• سولفات آمونیوم دارای 21 درصد نیتروژن و 24 درصد گوگرد. این کود به صورت موضعی می تواند خاک را اسیدی کند.
• نیترات فسفات آمونیوم (80 درصد نیترات آمونیوم، 20 درصد فسفات آمونیوم) دارای 28 درصد نیتروژن و 8 درصد فسفر.
• اوره یا پوشش گوگردی (SCU) دارای 30 درصد نیتروژن و 12 درصد گوگرد. این کود به صورت موضعی می تواند خاک را اسیدی کند. همچنین به دلیل اینکه اوره در یک پوشش قرار گرفته، به صورت آهسته آزاد شده و گیاه فرصت بیشتری برای جذب نیتروژن دارد. کارایی این کود بسیار بالا می باشد.

• برخی از کودهای نیتروژنی تحت عنوان NPK، معمولا همراه با فسفر و پتاسیم می باشند و شامل طیف وسیعی از فرمولاسیون ها به صورت 10-10-30 یا 20-20-20 یا فرمولاسیون های مشابه می باشند که اعداد از سمت چپ به ترتیب درصد ازت، فسفر و پتاسیم را نشان می دهند.

– در جاهایی که جذب نیتروژن در خاک کم است از محلولپاشی برگی به شکل زیر استفاده نمایید:
• کودهای NPK مخصوص محلولپاشی.
• کود اوره نیترات آمونیوم مایع حاوی 30 درصد نیتروژن به میزان 5 لیتر در 1000 لیتر آب. این کود قابلیت مصرف هم به صورت همراه با آب آبیاری و هم محلولپاشی را دارد.
• کود های مایع یا پودری حاوی جلبک و اسید آمینه معمولا حاوی حداقل مقادیر بالایی نیتروژن در کنار عناصر دیگر و محرک های رشد گیاهی مانند آلژنیک اسید هستند.